Οι αμπελουργοί έχουν να αντιμετωπίσουν πλήθος ασθενειών κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας. Μία από αυτές τις ασθένειες είναι η Ίσκα, η οποία αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές ασθένειες του αμπελιού και οφείλεται σε σύμπλοκο μυκήτων που προσβάλει το ξύλο των πρέμνων. Πρόκειται για μία χαρακτηριστική χρόνια ασθένεια με βραδεία εξέλιξη που εκδηλώνεται συνήθως σε ενήλικα πρέμνα με την βαθμιαία αποξήρανση τους. Οφείλεται κυρίως στον Βασιδιομύκητα Phomitiporia mediterranea
Η ασθένεια εμφανίζεται σε μεγάλης ηλικίας αμπελώνες, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί και σε νεαρούς αμπελώνες. Η μόλυνση γίνεται συνήθως από πληγές που προκαλούνται από διάφορα αίτια (μεγάλες τομές κλαδέματος, έντονοι παγετοί, μηχανικές ζημιές στον κορμό και το ριζικό σύστημα κλπ).
Συμπτώματα
Καθοριστικό σύμπτωμα που παρατηρείται στο κλάδεμα, είναι ο κιτρινό-λευκος μεταχρωματισμός του ξύλου στο κέντρο της τομής που είναι μαλακό, σπογγώδες και εύθρυπτο. Το καλοκαίρι τα συμπτώματα που παρατηρούνται στα φύλλα είναι μεσονεύριες χλωρώσεις που στη συνέχεια ξηραίνονται. Σε έντονη προσβολή έχουμε ξηράνσεις κληματίδων.
Τα συμπτώματα γίνονται αντιληπτά το καλοκαίρι, σε διάσπαρτα πρέμνα ή σε εστίες, είτε με τη μορφή της αποπληξίας (απότομη μάρανση) είτε με τη μορφή της χρόνιας εξασθένησης (σταδιακή και αργή αποξήρανση) όπου εμφανίζονται χαρακτηριστικά συμπτώματα, κυρίως στα φύλλα.
(1) Νέκρωση φύλλου από Ίσκα
Ποιο είναι το σύνδρομο της Ίσκας;
Η ασθένεια εμφανίζεται με δύο μορφές, τη χρόνια και την απότομη ξήρανση (αποπληξία). Η χρόνια μορφή είναι πολύ πιο συνηθισμένη στους αμπελώνες. Σε πρέμνα ηλικίας πάνω από δέκα χρόνια, αργά το καλοκαίρι, στα κατώτερα φύλλα εμφανίζεται έντονη περιφερειακή χλώρωση που επεκτείνεται και μεταξύ των κύριων νεύρων. Οι χλωρωτικές αυτές περιοχές νεκρώνονται και αποκτούν καστανό χρωματισμό, ενώ μια περιοχή γύρω από τα νεύρα του ελάσματος παραμένει πράσινη.
Τα προσβλημένα αυτά πρέμνα παρουσιάζουν βαθμιαία καχεξία, ξήρανση ορισμένων βραχιόνων και γενικά μείωση της παραγωγής, μέχρι πλήρους αποξήρανσης. Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και σε προσβολές από άλλα αίτια (αδρομυκώσεις, συψιρριζίες, αδροβακτηριώσεις, τροφοπενίες). Το “σύνδρομο της αποπληξίας” εμφανίζεται μέσα καλοκαιριού. Παρατηρείται απότομη μάρανση και ξήρανση των βραχιόνων και πρέμνων.
Και στις δύο μορφές, σε κατά μήκος τομή του κορμού και των βραχιόνων παρατηρείται χαρακτηριστική σήψη του καρδιόξυλου. Το προσβεβλημένο ξύλο έχει χρώμα κιτρινόλευκο, είναι μαλακό, πορώδες και εύθρυπτο (αποτελεί ασφαλές διαγνωστικό της ασθένειας) και συνήθως περιβάλλεται από μία στενή καστανόμαυρη ζώνη της οποίας ο ξυλώδης ιστός δεν έχει χάσει την συνεκτικότητα του και παραμένει σκληρός.
Το σύμπτωμα αυτό συνυπάρχει ή προηγείται «της κιτρινόλευκης, μαλακής σήψης». Από την περιοχή αυτή απομονώνονται συχνά διάφοροι αδηλομύκητες που προκαλούν «την παρακμή των νεαρών αμπελώνων»: Στα νεαρά πρέμνα εμφανίζονται συμπτώματα «τυπικής» Ίσκας. Σε τομή παρατηρούμε καστανό μεταχρωματισμό του ξύλου στο εσωτερικό του κορμού, του οποίου ο ξυλώδης ιστός παραμένει σκληρός. Στα φύλλα παρατηρείται μεσονεύρια χλώρωση, κόκκινος μεταχρωματισμός, μάρανση και περιφερειακή νέκρωση.
(2) Βραχίονας προσβεβλημένος από Ίσκα
Ποιες είναι οι συνθήκες ανάπτυξης της ασθένειας;
Η μόλυνση επιτυγχάνεται κυρίως με τα σπόρια των μυκήτων που παράγονται από νεκρά πρέμνα και μεταφέρονται μέσω του ανέμου στις μεγάλες τομές του κλαδέματος. Νεότερες έρευνες έχουν δείξει πως πως υπάρχουν υπεύθυνα παθογόνα και σε πρέμνα τα οποία δεν εκδηλώνουν την ασθένεια, κατάσταση λανθάνουσας μόλυνσης.
Κυριότεροι παράγοντες που έχουν επίδραση στην εκδήλωση της Ίσκας είναι η ηλικία των πρεμνών καθώς τα μεγάλα σε ηλικία πρέμνα είναι πιο ευάλωτα, το σύστημα κλαδέματος, το μέγεθος των τομών από κλάδεμα και οι ευαισθησίες που φέρει κάθε ποικιλία.
Για πολλές δεκαετίες και μέχρι πρόσφατα η ασθένεια αποδιδόταν σε δύο κυρίως παθογόνα
των Βασιδιομυκήτων: Stereum hirsutum και Phellinus igniarius. Σύμφωνα με τις τελευταίες
έρευνες αποδείχτηκε ότι ο Βασιδιομύκητας Fomitiporia mediterranea είναι το κύριο παθογόνο που προσβάλλει το αμπέλι στη χώρα μας και προκαλεί τη Ίσκα.
Τα βασιδιοκάρπια σχηματίζονται σπάνια στον λαιμό των κορμών, αλλά κυρίως σε υπολείμματα και σε ξύλινους πασσάλους. Πολλά είδη αδηλομυκήτων συνδέονται με το σύνδρομο «της παρακμής των νεαρών αμπελώνων» με επικρατέστερους τους ακόλουθους:
- Phaeomoniella chlamydospora
- Cylindrocarpon destructans
- Phaeoacrmonium aleophilum
Οι αδηλομύκητες αυτοί απομονώνονται επίσης και από το προσβεβλημένο σκληρό μεταχρωματισμένο ξύλο της κλασσική Ίσκας, από μεγάλης ηλικίας πρέμνα. Επιπλέον, τα προσβεβλημένα μοσχεύματα αποτελούν κυρίως τον τρόπο μετάδοσης της ασθένειας της «παρακμής των νεαρών αμπελώνων».
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης της ασθένειας;
Η αντιμετώπιση της Ίσκας απαιτεί τόσο προληπτικά όσο και καλλιεργητικά μέτρα. Στο πλαίσιο προληπτικών μέτρων, θα πρέπει να υπάρχει σύστημα υποστύλωσης (όχι κληματίδες έρπουσες στο έδαφος) στις μητρικές φυτείες και στα φυτώρια: έχει διαπιστωθεί ότι πολλά από τα παθογόνα της ίσκας προϋπάρχουν από το φυτώριο.
Επιπλέον, να μην γίνεται άρδευση με καταιονισμό, να υπάρχει καλός αερισμός της βλάστησης και καλή στράγγιση του εδάφους και να απομακρύνονται τα υπολείμματα του κλαδέματος.
Στο πλαίσιο καλλιεργητικών μέτρων, στοχεύουμε στην αφαίρεση, απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων τμημάτων καθώς και στην προστασία των τομών του κλαδέματος. Συγκεκριμένα πρέπει να ακολουθήσουμε τις εξής ενέργειες:
- Σήμανση των ύποπτων πρέμνων το καλοκαίρι.
- Τα προσβεβλημένα πρέμνα κλαδεύονται τελευταία και τα εργαλεία απολυμαίνονται τακτικά.
- Διπλό κλάδεμα
- Όψιμο κλάδεμα και με ξερό καιρό
- Αποφυγή - προστασία των μεγάλων κλαδοτομών.
- Ανασύσταση – εξυγίανση πρέμνων.
- Καταστροφή ή απομάκρυνση των υπολειμμάτων του κλαδέματος.
- Iσορροπημένες λιπάνσεις και κανονικά ποτίσματα.